Özgeçmiş

5 Mart 1951'de babasının memuriyeti nedeniyle bulunduğu Ankara'nın Polatlı ilçesinde doğdu. Tokat’ın Erbaa ilçesi nüfusuna kayıtlıdır.

Ortaokul ve lise yıllarında astsubay olan babası ile birlikte Anadolu'nun çeşitli kentlerini dolaşmıştır. 1973 yılında Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Sosyoloji Kürsüsünden mezun olan Özcan, 1973 yılı ile 1975 yılları arasında mezun olduğu okulda asistanlık yaptı.

Devlet bursuyla gittiği Chicago Üniversitesinde 1978 yılında yüksek lisansını ''Türkiye'de Ekonomik Kalkınma ve Şehirleşme'' başlıklı teziyle bitiren Özcan, doktorasını da yine aynı üniversitede ''Türkiye'de Sosyal Tabakalaşma ve Sosyal Hareketlilik'' konulu teziyle tamamladı.

ABD'den döndükten sonra 1981 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyoloji Bölümünde öğretim elemanı olarak çalışmaya başlayan Özcan, 1989 yılında doçent oldu.

Öğretim üyeliğinin yanı sıra birçok idari görevlerde de bulunan Özcan, 1982-1983 yılları arasında ODTÜ'de Sosyoloji Bölüm Başkan Yardımcılığı, 1988-1992 yılları arasında da Sosyoloji Bölüm Başkanlığı görevini üstlendi.

1990-1992 yılları arasında ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdür Yardımcılığı görevinin ardından, 2003-2004 yılları arasında tekrar ODTÜ Sosyoloji Bölüm Başkanı oldu. ‘2003 profesörlüğe yükseltildi.

Özcan, akademik çalışma hayatı boyunca ODTÜ'nün Disiplin Komisyonu, Bilgisayar Ağı Komisyonu, Sürekli Eğitim Merkezi, Araştırma Fonu Projeleri, Yüksek Eğitim Komisyonu, Türkiye Stratejik Planlama Komisyonu ve Güney Doğu Anadolu Projesi'nde görev aldı.

Özcan, 2004 yılından 2007 yılına kadar TÜBİTAK'ta Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Grubu  (SOBAG) Sekreterliği görevini yürüttü.

Prof. Dr. Özcan birçok uluslararası komisyonda da görevler üstlenmiştir. Avrupa Birliği'nin veri bankası olarak çalışan ''Yaşam ve Çalışma Şartlarının İyileştirilmesi Grubu'nda'' araştırmacı ve veri yorumlayıcısı olarak görev yapan Özcan, Avrupa Birliği Bilim Kurulunun bilimsel araştırmalara fon sağlayan ''COST'' biriminde Teknik Komite üyesi olarak görev aldı. Özcan, ayrıca Avrupa Komisyonu araştırma fonlama birimlerinden ''EROHS''da uzmanlık görevi yaptı.

Bu görevlerinin dışında Özcan, 1988-1989 yılları arasında Ulaştırma Bakanlığında bakan danışmanlığı yaptı.

1992-1994 yılları arasında Malezya Uluslararası İslam Üniversitesi'nde misafir öğretim üyesi olarak çalışan Özcan, 2004-2009 arasında Fulbright Komisyonunda üye ve Başkan Yardımcısı olarak görev yaptı. Özcan, TÜBİTAK'taki görevi süresince Türkiye'yi, NATO'nun ''İnsani ve Sosyal Dinamikler Bölümü''nde temsil etti.
 

Özcan, akademik ve bilimsel çalışmalarının yanında, Türkiye'deki birçok mesleki ve sosyal faaliyet yürüten dernekte kurucu ve aktif üye olarak da görev aldı. Bunlar arasında Sosyoloji Derneğinin kurucu üyeliği, Yüzme Federasyonu Kurt Yüzme Spor Kulübü yönetim kurulu üyeliği de bulunmaktadır.

1989 yılında Chicago Üniversitesi'nin ''Star and Stauffer Award'', 1990 yılında ise Dünya Bankasının 'MEAWARDS' ödüllerine layık görülen Özcan, 1997 yılında Türkiye Raporunun yazılması için ILO'nun düzenlediği yarışmayı da kazanmıştır.

Ulusal ve uluslararası birçok derginin yayın kurulunda bulunan Özcan, evli ve 3 çocuk babasıdır. Eşi Doç. Dr. Kıvılcım Metin Özcan, Bilkent Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisat Bölümünde öğretim üyeliği yapmaktadır.

Prof. Dr.Yusuf Ziya Özcan, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından 10 Aralık 2007 tarihinde Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı'na atanmıştır. 11 Aralık 2011 tarihinde YÖK Başkanlığı görevi sona ermiştir.

Prof. Dr. Yusuf Ziya Özcan büyükelçiler kararnamesi ile Mayıs 2012 tarihinde Varşova Büyükelçisi olarak atanmış olup Mart 2016’de yaş haddinden emekli olmuştur.

2016-2019 yılları arasında özel sektörde danışmanlık yapmıştır.

Bir Harley Davidson VROD Muscle 2010 sahibi olan Özcan aynı zamanda PPL sahibi bir pilottur.