Çalışma hayatında verilmiş emeğin adı her ne olursa olsun Sosyal Güvenlik haklarından mahrum bırakılmamalıdır. 25.08.1999 tarihinde kabul edilerek 08.09.1999 tarihli 23810 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiş 4447 sayılı Kanun ile emeklilik yaşı yükseltilmiş, emekli olma süresi uzatılmıştır. Mevcut yasal düzenlemede emekli olmak için aranan üç unsur; toplam hizmet yılı, toplam hizmet süresi ve yaş şartıdır. Mesleki beceri kazanımları için işletmelerde staj gören öğrenciler, çalışmaları esnasında oluşabilecek kaza ve hastalık gibi durumlara karşı koruma sağlanması için sosyal güvenlik kapsamına alınmıştır.
SGK’nın aylık/yıllık istatistik verilerinde çırak sayısının 2009 yılında 321.649 sayıda olduğu, 03/2021 döneminde 347.481 sayıya ulaştığı; 2009 yılında stajyer ve kursiyer sayısının 27.174 sayıda olduğu 03/2021 döneminde 1.505.657 sayıya ulaştığı tespit edilmiştir.
3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanununda belirtilmiş aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler yine aynı kanunun 25. maddesinde belirtilmiş şekilde hizmet akdi kapsamında sigortalı sayılır ve kendileri için Milli Eğitim Bakanlığı veya öğrencilerin eğitim gördükleri okullarca iş kazası, meslek hastalıkları ve hastalık sigortası hükümlerince prim ödenmektedir. Bu bağlamdaki öğrencilere, bahsedilen kurumlarca brüt asgari ücretin yarısı esas alınarak prim esas kazancın %1’i kısa vadeli sigorta kolları, %5’i genel sağlık sigortası olmak üzere toplam %6 oranında prim ödenmektedir. “Bu şekilde sigortalı öğrencinin ölümü durumunda hak sahibine/mirasçısına aylık bağlanmaz.”
Öğrenci olanlardan %1 kısa vadeli sigorta kolları primi ve genel sağlık sigortası primi kesintisi yapılırken, hizmet akdine tabi olarak bir işletmede çalışanların brüt ücret tutarı üzerinden %20 Malüllük Yaşlılık ve Ölüm, %2 Kısa Vadeli Sigorta Kolları, %12,5 Genel Sağlık Sigortası, %3 işsizlik sigortası primi olmak üzere toplamda %37,5 oranında prim kesilmektedir.
4447 sayılı yasanın yürürlüğe girmiş olması ile staj başlangıç tarihinin sigortalı ilk tescil tarihi olarak kabul edilmesi büyük önem arz etmiştir.
28.09.2008 tarihli 27011 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiş 5510 sayılı Kanunun 41.maddesine göre, kişilerin kendilerince belirlenecek günlük kazanç tutarlarının %32’i oranında borçlanma (yurtdışı çalışması ve doktora süreleri, tıpta uzmanlık süreler, askerlik, doğum, …...borçlanması) imkanı verilir iken, çalışılmış dönem olan staj ve çıraklık dönemleri geçirmiş kişilere borçlanma imkanı verilmemiştir.
Emekli olmada üç koşuldan hizmet süresi koşulunda yeterli hizmet süresi bulunmayanlar için hizmet süresinin ilk tescil tarihinden sonra yurtdışı borçlanması ve çalışılmadığı halde doğum, askerlik, gibi durumları bulunanlar bu hallerine ilişkin borçlanma talebinde bulunabiliyor.
Bu şekilde borçlanmanın yetmediği durumda ve/veya doğum, askerlik yurtdışı borçlanma gibi konulara haizliğin olmadığı durumda emekli olmak isteyenin staj veya çıraklık dönemi var ise bu dönem staj/çıraklık başlangıç süresinin sigortalı ilk tescil tarihi olarak kabul edilmesi kişinin emeği karşılığında alınacak sosyal güvenlik hakkı büyük önem ve anlam arz etmektedir.
Ancak, mevcut yasal düzenleme staj ve çıraklık başlangıç tarihini sigortalı ilk tescil tarihi olarak kabul etmemekte ve bu durumdaki kişilere borçlanma imkanı sağlamamaktadır.
Bu kapsamdaki vatandaşlarımızın mağduriyetlerinin giderilmesi sosyal devlet anlayışının bir gereğidir.
Açıklanan hususlar bağlamında Gelecek Partisi olarak önerimiz;
• 5510 Sayılı Kanunun 41. Maddesinden kaynaklı çelişkinin giderilmesi,
• Staj/çıraklık başlangıç tarihinin, sigortalı ilk tescil tarihi olarak kabul edilmesi,
• Staj ve çıraklık dönemi yaşamış kişilere borçlanma imkanının sağlanması,
• Staj/çıraklık başlangıç tarihinden itibaren geçmiş sürenin sigortalı hizmet süresine eklenmesi,
• Staj/çıraklık döneminin emeklilik hesabına alınması,
• Stajyer ve Çıraklık dönemindeki kişilerin bordrosunda tüm sigorta kolları için prim hesaplanması ve sağlık ve iş kazası primi dışındaki primlerinin devlet teşviki kapsamına alınması ile işveren üzerinde yük olmasının önlenmesi
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Politikaları İzleme Kurulu Başkanlığı